de theorie: creolisering
Creoliseringsoptie van het Waterfeest
Hoe creëer je een samenleving waarin iedereen gelijk is aan elk ander, iedereen uniek en bijzonder kan zijn en toch verbonden met ieder ander? Hoe leef je samen in een wereld die zo snel veranderd? Hoe vier je een feest dat van iedereen is en waarbij iedereen zich thuis voelt?
Met deze vragen in hun hoofd zijn UvA onderzoekers Francio Guadeloupe en Jordi Halfman, en diversity officer van de UvA Faculteit Maatschappij & Gedrag Marieke Brand aan het werk gegaan. Samen met studenten en andere docenten wilden zij een nieuwe traditie in het leven roepen. Een traditie die verbinding in de samenleving brengt, kinderen spelenderwijs bewust maakt van belangrijke zaken als diversiteit, inclusiviteit en duurzaamheid, en vooral de mogelijkheid biedt om samen feest te vieren. Een feest waardoor iedereen zich thuis kan voelen op de plek waar we samen wonen.
Hierbij wilden zij voorbij gaan aan het gangbare idee van diversiteit. Waarom? Omdat we in het diversiteits-denken al snel overzichtelijke identiteiten creëren, aannemen dat er gelijkenissen zijn tussen bepaalde mensen, gebaseerd op uiterlijk of afkomst. Dat is soms een vruchtbare weg, maar het kan ook de individualiteit van mensen wegvlakken. En de complexe wereld reduceren tot statische hokjes waar we moeilijk meer buiten kunnen denken. Het theoretische raamwerk van het Waterfeest is gebaseerd op een andere benadering, creolisering. Deze is vooral uitgewerkt in het Caribisch gebied waar men zich door eeuwenlange migratie al veel langer bewust was van het feit dat niemand eenvoudig is te reduceren tot een voortdurende identiteit. Francio Guadeloupe legt de praktische realiteit van creolisering in zes stappen uit:
1) Het veelvoud van relaties tussen de etnische groeperingen die elkaar in publieke instituties en ruimtes steeds ontmoeten, oftewel de meta-relatie, wordt als startpunt genomen. Denk daarbij aan de relaties op scholen, werk, het gemeentehuis, buurthuizen, televisieprogramma's, kranten, de markt, winkels, etc.
2) Vanuit de meta-relatie kijkt men dan naar wat gerelateerd wordt: de bestaande etnische groepen. Zij hebben een gevoel dat ze anders zijn van elkaar mede omdat zij
a) anders in het beleid van de regeringsinstanties worden behandeld,
b) andere posities hebben binnen het economisch veld,
c) rituelen die hun verschil bestendigen (zoals regels rondom het huwelijk),
d) een herinnering hebben/verhalen hebben gehoord en gelezen over hoe zij direct en indirect aan elkaar gerelateerd zijn door historische dynamieken van ongelijkheid.
3) Ondanks onderlinge hiërarchieën en ideeën over verschil (en de a, b, c en d van hierboven), weet iedereen dat de bestaande etnische groepen steeds in verandering zijn door onderlinge contacten tussen individuen en (sub)groepen in de publieke instituties en ruimtes (soms ook in de private ruimtes). Ook spelen ontwikkelingen op een mondiale schaal in op de lokale onderlinge relaties. Daarnaast moeten we niet vergeten dat er steeds nieuwe etnische groepen ontstaan door afsplitsingen van bestaande groepen of door de komst van nieuwe migranten. En dus veranderd en versterkt de meta-relatie zich.
4) Dominante leden van de etnische groepen, de ‘gatekeepers’ die opereren in het maatschappelijke middenveld in de politiek, proberen tevergeefs de grenzen duidelijk af te bakenen. Zij doen dit werk ook in de privé wereld van hun groep (zie c en d van punt 2), wat vaak funest uitwerkt.
Om werkelijk invloed te hebben en grenzen blijvend af te bakenen moeten zij via publieke instituties pleiten dat de weg naar gerechtigheid gaat via respect voor elkaars cultuur, fenotype, etc. (ze proberen a en b van punt 2 te veranderen). Soms doen deze dominante leden aan interne kritiek, maar daarbij blijft voor hen het belang van de etnische identiteit en de afbakening daarvan, definitief.
Dit zien we overal in Nederland. Het is een tendens richting het pushen en bestendigen van een etnisch pluralistische inrichting van onze samenlevingen.
5) Het innovatieve politieke aspect in de creoliseringsoptie is dat individuen die komen vanuit verschillende etnische groeperingen zich gaan richten op de transculturele realiteiten die alle bestaande groepen delen. Dat is de meta-relatie waarbij creolisering, menging, Cut `n' Mix en radicale innovatie leidend is.
6) Vanuit een bewustzijn en acceptatie van het bestaan en belang van de meta-relatie strijden de individuen van punt 5 gegroepeerd in etnisch overstijgende sociale bewegingen voor een samenleving waarin etnische verschillen en grenzen minder relevant worden voor maatschappelijk succes of falen. In de creoliseringsoptie zoekt en promoot men de mensen met een creole-mindset. Dit kan iedereen, zijn ongeacht hun economische en/of academische achtergrond.
Door een feest te vieren dat de meta relaties centraal zet, niet alleen tussen mensen maar ook met de wereld om ons heen, hoopt het Waterfeest alle kinderen in Nederland, jong en oud, een ervaring van in vrijheid en gelijkheid samen-leven te geven. En wie weet wat daaruit voort kan komen?
